Tuberculose (TBC)

Tuberculose is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door de tbc-bacterie (Mycobacterium tuberculosis). Deze bacterie veroorzaakt in het lichaam ontstekingen; er worden als het ware knobbeltjes van bacteriën gevormd in het lichaam (tuberculose betekent eigenlijk knobbeltjesziekte). Het kan vele jaren duren voordat iemand uiteindelijk de ziekte tuberculose ontwikkelt.

De meest voorkomende vorm van tuberculose is longtuberculose. Behalve in de longen kan tuberculose ook voorkomen in andere delen van het lichaam, zoals gewrichten, botten, de hersenen of in de lymfeklieren. In 2009 werden 1160 tbc-patiënten gemeld aan het Nederlandse Tuberculose Register (NTR).

Is tuberculose altijd besmettelijk?

Wanneer bij iemand de diagnose longtuberculose wordt gesteld, kan dit besmettelijk zijn voor anderen. Ongeveer één op de vijf tbc-patiënten heeft ‘sputumpositieve longtuberculose’, de meest besmettelijke vorm van tuberculose. Als we willen bepalen hoe besmettelijk iemand is geweest voor zijn of haar omgeving, dan zijn er 3 belangrijke punten:

• De patiënt: bij een besmettelijke vorm van longtuberculose (“open tuberculose”) , zit de ontsteking op een plek in de luchtwegen waardoor het mogelijk is dat de bacteriën rechtstreeks naar buiten komen. Bij hoesten of niezen kan de bacterie mee naar buiten komen en via hele kleine druppeltjes (aerosolen) worden verspreid.
• Het contact: hoe groot de kans is dat anderen geïnfecteerd worden is echter ook afhankelijk van hoe vaak je iemand hebt gezien, en onder welke omstandigheden. Het risico op tuberculose is veel groter als je bijvoorbeeld dagelijks met iemand hebt gecarpooled, dan wanneer je iemand wel eens tegenkomt .
• De gevoeligheid van de contactpersoon voor infecties: personen met een verminderde afweer zoals HIV-geïnfecteerden, personen met bepaalde vormen van kanker, nierpatiënten en personen die bepaalde medicatie tegen reumatische aandoeningen gebruiken, zijn gevoeliger voor tuberculose. De kans dat deze personen ziek worden na infectie met de tuberculosebacterie is ook groter.

Belangrijk is te weten dat tuberculose alleen kan worden overgedragen door direct contact, door samen met iemand in één ruimte te zijn. Je kunt het niet overdragen via handen geven, serviesgoed, enz. En ook niet meenemen naar derden, bijvoorbeeld naar je kinderen thuis. Iemand is pas een “gevaar” voor anderen, als hij of zij zelf een besmettelijke vorm van tuberculose heeft.

Als je een tbc-infectie oploopt, word je dan altijd ziek?

Als iemand de druppeltjes met een tbc-bacterie inademt kunnen er twee dingen gebeuren: meestal duwen de trilhaartjes in de luchtwegen de bacteriën weer naar buiten. De bacteriën komen dan niet in de longen terecht en er gebeurt niets. Naarmate er meer bacteriën worden ingeademd, is de kans groter dat enkele bacteriën in de longen terecht komen en zich daar nestelen . De persoon is “geïnfecteerd”, maar nog niet ziek  en hij merkt zelf ook niets.

Na deze infectie is er een kans van ongeveer 10 procent dat deze persoon de ziekte tuberculose krijgt. Deze kans is het grootst in de eerste twee jaar na infectie. De incubatietijd – de tijd van infectie tot ontwikkeling van de ziekte – varieert bij tuberculose van enkele weken tot vele jaren. Vaak speelt een verminderde weerstand hierbij een duidelijke rol, dit kan o.a. het geval zijn bij zwangerschap, andere ziektes zoals bv. suikerziekte, kanker en bepaalde geneesmiddelen, maar ook bv. door het ouder worden of slechte leefomstandigheden.

Wat zijn de symptomen van tuberculose?

De meest voorkomende klachten in het beginstadium van tuberculose zijn: nachtzweten, vermoeidheid, koorts, gebrek aan eetlust en daardoor vaak gewichtsverlies. Mensen met longtuberculose hebben meestal al langere tijd hoestklachten (langer dan drie weken), en geven soms wat (bloederig) slijm op.

Zonder goede behandeling kan de patiënt echter steeds ernstiger ziek worden en uiteindelijk zelfs overlijden. Het is dus essentieel om tuberculose tijdig te ontdekken en te behandelen.

Waar kan men terecht voor onderzoek?

Bij de huisarts, voor verder onderzoek op tuberculose kan men terecht bij de longarts of bij de afdeling tbc-bestrijding van de GGD.  Als u geen huisarts heeft of bijvoorbeeld niet verzekerd bent, kunt u bij de GGD terecht voor onderzoek bij klachten.

Hoe wordt de diagnose tuberculose gesteld?

Om te kunnen zien of er mogelijk sprake is van tuberculose kunnen er verschillende onderzoeken nodig zijn:

• Tuberculinehuidtest (mantoux): er wordt een kleine hoeveelheid vloeistof in de linker onderarm gespoten. Als het lichaam afweerstoffen heeft gemaakt tegen tuberculose, dan zullen deze gaan reageren op de testvloeistof en een bobbeltje in de huid vertonen.
• Bloedonderzoek: als de tuberculinehuidtest aangeeft dat er mogelijk een infectie met tuberculose is, kan er aanvullend bloedonderzoek worden gedaan (IGRA).
• Röntgenfoto van de longen: bij longtuberculose zal er vaak sprake zijn van afwijkingen op de longen.
• Bacteriologisch onderzoek: als er duidelijke aanwijzingen zijn voor tuberculose, wordt er ook vaak onderzoek van sputum of eventuele andere materialen (zoals bv. urine of weefsel) gedaan.

Is tuberculose goed te genezen?

Alle vormen van tuberculose kunnen met medicijnen goed worden behandeld. De behandeling begint zodra de diagnose is gesteld. Soms besluit de arts zelfs om te behandelen als alleen al het vermoeden van tuberculose bestaat. Over het algemeen duurt de behandeling minimaal 6 maanden.

Als er sprake is van ongevoeligheid (resistentie) tegen bepaalde medicijnen wordt de behandeling aanzienlijk gecompliceerder en langer. In Nederland komt dit nog maar weinig voor. Maar in andere delen van de wereld zijn de problemen rondom resistentie veel groter, waardoor de kans op toename van de problematiek in Nederland ook zeker aanwezig is. Dit is ook een van de redenen waarom het belangrijk is om voorzorgsmaatregelen te nemen als u op reis gaat naar een land waar tuberculose nog veel voorkomt.

Waaruit bestaat een tuberculose-behandeling?

Tuberculose wordt altijd behandeld met verschillende medicijnen tegelijkertijd. Op deze manier wordt de bacterie zo snel en volledig mogelijk uitgeschakeld. De behandeling bestaat uit een intensieve fase (ongeveer 2 maanden) waarin een groot deel van de bacteriën wordt gedood. In deze fase gebruikt de patiënt meestal minimaal 4 verschillende soorten medicijnen. Daarna volgt er nog een aanvullende fase van ongeveer 4 maanden waarin de meeste mensen nog 2 verschillende soorten medicijnen gebruiken. Naast de behandeling door de arts wordt de tbc-patiënt in Nederland ook begeleid door een sociaal verpleegkundige tbc-bestrijding.

Het contactonderzoek

Dit is een belangrijk onderdeel van de tbc-bestrijding in Nederland dat wordt uitgevoerd door de afdeling tbc-bestrijding van de GGD. Door geïnfecteerde contacten zo vroeg mogelijk op te sporen en te behandelen wordt voorkomen dat er meer mensen tuberculose krijgen.

Bij klachten/twijfels, neemt u dan contact op met uw huisarts.