Astma

Astma is een ontsteking van de luchtwegen: hierdoor worden de luchtwegen nauwer en extra prikkelbaar. Dit geeft dan de bekende klachten van astma: kortademigheid, piepende ademhaling, pijn op de borst, hoesten en soms slijmproductie.

Diagnose

Het is niet altijd gemakkelijk om te bepalen wat er precies aan de hand is wanneer iemand deze klachten heeft. Sommige mensen die kortademig zijn en veel hoesten, denken dat ze chronische bronchitis hebben, maar hebben in werkelijkheid astma. Anderen daarentegen vermoeden dat ze astma hebben, maar bij hen is bijv. chronische bronchitis, overgewicht of emfyseem de oorzaak van hun kortademigheid. Wanneer u dit soort klachten hebt, bespreek ze met uw huisarts. Uw huisarts kan samen met u bepalen wat de oorzaak is. Soms is de diagnose niet goed te stellen of werkt de ingestelde behandeling niet voldoende. Dan kan de huisarts in samenspraak met u, u verwijzen naar de longarts.

Behandeling

Astma verbetert meestal niet vanzelf. Wanneer er niets aan de astmatische klachten wordt gedaan, kunnen deze verergeren. Het is natuurlijk verstandig om als astmapatiënt zoveel mogelijk de factoren die een astma-aanval uitlokken te vermijden. Vermijd bijvoorbeeld rokerige ruimtes, maak uw huis zoveel mogelijk stofvrij en zorg dat de kamers voldoende worden geventileerd.

Vaak zijn dit soort maatregelen echter niet voldoende om kortademigheid te voorkomen. Gelukkig bestaan er effectieve geneesmiddelen tegen astma, waarmee de kortademigheid meestal kan worden opgeheven.

> Bekijk deze video over astma

Ernstig astma, door dr. A. ten Brinke (longarts Medisch Centrum Leeuwarden)

Astma, medicijnen en nog steeds klachten
De meerderheid van de patiënten met astma kan goed behandeld worden met inhalatiemedicijnen, zonder last te hebben van astma-aanvallen en met behoud van een goede longfunctie. Bij een minderheid van de patiënten echter, lukt het niet om de ziekte goed onder controle te krijgen, ondanks uitgebreide medicijnen in hoge doseringen. Veel van deze patiënten hebben herhaaldelijk een flinke verergering van hun astmaklachten, waarvoor ze naar de huisarts of longarts moeten. Soms is zelfs een beoordeling op de spoedeisende hulp of ziekenhuisopname nodig.

Wat veroorzaakt nu die wisselende klachten bij patiënten met astma?
Bij mensen die daarvoor gevoelig zijn (astma aanleg) kunnen verschillende prikkels maken dat het slijmvlies van de luchtwegwand onrustig wordt en dat de spiertjes rond de luchtwegen samentrekken. Hierdoor worden de luchtwegen nauwer en extra prikkelbaar, twee kenmerken van astma. Dit geeft dan de bekende klachten van astma: kortademigheid, piepende ademhaling, pijn op de borst, hoesten en soms slijmproductie. Met inhalatiemedicijnen (ontstekingsremmers en luchtwegverwijders) proberen we dit zo veel mogelijk tegen te gaan. Toch lukt dat niet altijd even goed. En dan komt de vraag:

Waarom is mijn astma niet onder controle en houd ik veel en vaak klachten terwijl ik toch medicijnen gebruik?
Allereerst moet vermeld dat het juist typisch voor astma is dat de klachten variëren van dag tot dag, van nacht tot nacht en van seizoen tot seizoen. Daarnaast zijn er verschillende prikkels die de luchtwegen van patiënten met astma onrustig kunnen maken en veel invloed op de klachten kunnen hebben.

Prikkels van buiten
Een van de belangrijkste prikkels is blootstelling aan iets waarvoor iemand allergisch is, bijvoorbeeld huisdieren, gras of huisstofmijt. Patiënten die allergisch zijn voor een huisdier krijgen dringend het advies dit dier (helaas) weg te doen en bij huisstofmijtallergie kunnen speciale matrashoezen worden voorgeschreven. Verder kunnen speciale medicijnen tegen allergie een handje helpen.

Niet-allergische prikkels
Er zijn ook veel niet-allergische prikkels die van belang zijn. Roken is voor patiënten met astma funest en moet absoluut ontraden worden. Ook kan blootstelling aan bepaalde (chemische) stoffen op het werk of thuis een nadelige invloed hebben. Bij een vermoeden hierop is overleg met de huisarts of longarts verstandig. Voorbeelden van andere niet-allergische prikkels zijn parfum, bak- en braadluchtjes, mist, inspanning en luchtverontreiniging.

Gebruik inhalatiemedicijnen
Het is erg belangrijk te controleren of de inhalatiemedicijnen goed ingenomen worden. Sommige patiënten hebben geen goede uitleg gekregen en gebruiken de inhalers verkeerd. Dan kunnen de medicijnen uiteraard niet hun werking hebben. Verder moeten de medicijnen heel trouw ingenomen worden voor het beste effect, dus ook in periodes dat de klachten weg of minder zijn. De huisarts, longarts, apothekersassistente of longverpleegkundige kan meer uitleggen over het gebruik van de inhalers.

Overige factoren
Bij sommige patiënten spelen er extra factoren een rol, zoals o.a. neusklachten, brandend maagzuur, schildklieraandoeningen of herhaaldelijke infecties. Al deze zaken kunnen het astma nadelig beïnvloeden en zelfs de oorzaak zijn van het onrustige astma. Dit kan door de huisarts of longarts nagekeken en zonodig behandeld worden. Tenslotte is het omgaan met astma cruciaal. Ook hierin verschillen patiënten enorm. Astma zit absoluut niet ‘tussen de oren’ maar emoties zoals angst en depressie kunnen de astmaklachten wel verergeren en soms kan een stuk begeleiding hierbij wonderen doen.

Al met al geldt
Als het astma niet goed onder controle komt en veel klachten blijven bestaan ondanks medicijnen moet er verder gekeken worden naar eventuele prikkels en factoren die een rol kunnen spelen. Hier ligt werk voor zowel de patiënt, de huisarts als ook de longarts.

Dr. A. ten Brinke, longarts Medisch Centrum Leeuwarden