Eenzaamheid door ziekte

Eenzaamheid kan betekenen dat je je niet verbonden voelt. Het is een heel persoonlijke ervaring en vaak verborgen voor anderen. Iedereen voelt zich wel eens eenzaam. Vaak gaat het gevoel over als je weer beter in je vel zit. Door ziekte kun je je langdurig erg eenzaam voelen. Medisch maatschappelijk werkers Heleen van der Meij, Carlijn Boot en Martine van der Zwaag, vertellen hier meer over.

Een ziekte en diagnose kunnen enorme gevolgen hebben voor jouw leven en dat van de mensen om je heen. Het vraagt veel aanpassingen op verschillende gebieden. Niet alleen lichamelijk, ook emotioneel krijg je het nodige te verwerken. Denk aan angst, verdriet, onzekerheid, boosheid, zingeving van leven en ook eenzaamheid. Deze en andere gevolgen van de ziekte staan centraal in het contact met de medisch maatschappelijk werker.

Je groot houden voor anderen
Uit een peiling van de Nederlandse Federatie van Kankerpatiënten organisaties, blijkt dat ruim een derde van de kankerpatiënten zich eenzaam voelt en een kwart voelt zich niet begrepen door zijn of haar omgeving. “Mensen kunnen zich heel erg alleen voelen in hun ziekte, ook al wil de naaste omgeving luisteren en helpen,” vertelt Heleen. “Uiteindelijk moeten zij de ziekte zelf ondergaan. Wat we regelmatig zien bij patiënten, is dat zij zich thuis goed proberen te houden voor hun gezin. Zij willen hun partner en kinderen niet belasten met hun verdriet, klachten en pijn. Vanuit de goede intentie om ze hiertegen te beschermen. Maar juist daardoor creëer je afstand tot je gezin waardoor jij, maar ook andere gezinsleden, zich hierin erg eenzaam kunnen voelen.” 

“Onze rol daarin is om te onderzoeken hoe de systemen, relaties en het netwerk erom heen in elkaar steken en hoe zij het gesprek hierover kunnen aangaan en zo weer die verbondenheid met elkaar te voelen. Door die verbondenheid kan het eenzame gevoel uiteindelijk op de achtergrond raken,” vervolgt Martine.

"In één klap valt niet alleen je sport weg, maar heel je sociale leven"

Niet meer deelnemen aan de maatschappij
Eenzaamheid door ziekte kan zich op verschillende vlakken manifesteren in verschillende leeftijdscategorieën. Carlijn: “Denk aan een jonge patiënt die door zijn ziekte niet meer elke zaterdag kan voetballen. In één klap valt niet alleen je sport weg, maar ook het hele sociale leven dat daaraan verbonden zit. Daar komen ook gevoelens van rouw bij kijken, je moet afscheid nemen van dingen die je eerst wel kon.” Martine vervolgt: “Ook het niet meer kunnen deelnemen aan de maatschappij speelt mee. Als werken maar deels of helemaal niet meer lukt, kun je een gevoel van nutteloosheid ervaren. Je kunt niet meer meedoen met de rest en voelt je afgezonderd. Wat wij daarnaast zien bij patiënten is dat zij zich eenzaam voelen omdat zij zich niet gehoord voelen. Iemand met bijvoorbeeld long-covid, krijgt in het begin van zijn ziekte steun en begrip, maar op een gegeven moment verdwijnt dat. De omgeving vraagt niet of minder hoe het gaat, en de werkgever gaat meer van je verlangen.”

Geen kant-en-klare oplossing
“Een eenduidig advies geven tegen eenzaamheid is onmogelijk, dat verschilt erg per persoon. Ook is er niet altijd een kant-en-klare oplossing. Vaak helpt het als je leert met je ziekte om te gaan, maar ook dat is een proces. Wat we ook vaak aanbieden is om contact te zoeken met lotgenoten, aan hen hoef je je ziekte en struggles niet uit te leggen, zij ervaren hetzelfde. Daar kun je veel steun uit halen,” besluit Heleen.

Foto (vlnr): Martine van der Zwaag, Heleen van der Meij, Carlijn Boot